ขอขอบคุณที่มาของขอมูล โครงการส่งเสริมพัฒนาธุรกิจจากทรัพยากรชีวภาพ (สพภ.)  

โรคที่พบในไก่ฟ้าพญาลอและการควบคุมป้องกันโรค 

     สัตว์ตระกูลไก่ฟ้าส่วนใหญ่เพาะเลี้ยงง่าย มีความต้านทานโรคสูง มีอัตราการรอดตายจากระยะลูกไก่จนถึงโตเต็มวัยสูง หากมีการจัดการเรื่องอาหารและความสะอาดที่ดี การจัดการด้านความสะอาดทั้งเรื่องน้ำ-อาหาร และกรงเลี้ยงเป็นสิ่งจำเป็นมากในการป้องกันโรคโดยเฉพาะโรคระบาด ควรจัดการด้านสุขาภิบาลให้ดี ให้อาหารที่มีคุณภาพถูกต้องตามความต้องการ หมั่นคัดไก่ป่วยหรือพิการออกจากฝูง ให้ยาปฏิชีวนะในกรณีอากาศเปลี่ยนแปลง นอกจากนี้การมีสถานที่พยาบาลสัตว์ป่วย มีสถานที่กักกันสัตว์ ควบคุมพาหะที่อาจจะมาจากบุคคลภายนอกหรือสัตว์  เช่น สุนัข แมว ยุง หนูและแมลงสาบก็จะช่วยได้อีกทางหนึ่ง แต่อย่างไรก็ตาม หากบริเวณที่เลี้ยงไก่ฟ้า พบการเลี้ยงสัตว์ปีกอื่นๆ ที่บริเวณใกล้เคียง เช่น ไก่บ้าน หรือมีมาตรการการควบคุมสัตว์พาหะนำโรคที่ยังไม่เพียงพอ ปัจจัยเหล่านี้ก็จะสามารถก่อโรคในไก่ฟ้าได้ โรคที่พบได้ในไก่ฟ้าพญาลอ จะมีความคล้ายคลึงกับไก่บ้าน ดังต่อไปนี้ 

1. โรคนิวคาสเซิล ( Newcastle disease ) 

เป็นโรคติดต่อรุนแรงในสัตว์ปีก ไม่เพียงแต่จะทำให้สัตว์ป่วยและตายเท่านั้น ยังอาจตรวจพบเชื้อไวรัสนิวคาสเซิลชนิดรุนแรงในสัตว์ปีกที่ไม่แสดงอาการป่วยด้วย เนื่องจากสัตว์ได้รับวัคซีนมาก่อนจึงไม่แสดงอาการแต่สามารถแพร่เชื้อไปสู่สัตว์อื่นได้ 

- สาเหตุ : เกิดจากเชื้อไวรัสนิวคาสเซิล เชื้อมีชีวิตได้นานในอุจจาระ 

- การติดต่อ : ติดต่อโดยตรงทางอุจจาระ เสมหะของสัตว์ป่วย อาหาร น้ำ อุปกรณ์ต่างๆที่ปนเปื้อนเชื้อ สัตว์ปีกหลายชนิดที่ติดเชื้ออาจไม่แสดงอาการป่วยแต่สามารถแพร่เชื้อได้นานเป็นปี 

- อาการ : ซึม เบื่ออาหาร อ้าปากหายใจ ไอ จาม หายใจเสียงดัง ไข่ลด ท้องเสีย อุจจาระเหลวสีเขียวปนเหลือง มีอาการทางระบบประสาท หัวสั่น ตัวสั่น คอบิด ชัก อัมพาต  

- รอยโรค : พบจุดเลือดออกและเนื้อตายที่เยื่อบุทางเดินอาหาร อวัยวะต่างๆ เช่น ปอด ต่อมเบอร์ซ่า เกิดการอักเสบ 

- การป้องกันรักษา : ไม่มียาที่ใช้รักษาโรคนี้ อาจใช้วัคซีนสำหรับไก่บ้านหากบริเวณที่เลี้ยงไก่ฟ้าเลี้ยงไก่บ้านด้วย แต่ยังไม่มีผลการวิจัยยืนยันการใช้วัคซีนไก่บ้านในไก่ฟ้าที่แน่นอน 

อาจไม่ทำให้สัตว์เสียชีวิตโดยตรง แต่ทำให้โตช้า ส่งผลต่ออุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตว์ 

 - สาเหตุ : เชื้อไวรัสฝีดาษกลุ่มสัตว์ปีก ( Fowl Pox ) 

 - การติดต่อ : มียุงเป็นพาหะแพร่กระจายโรค และสามารถติดต่อกันโดยตรงระหว่างไก่ปกติกับไก่ที่เป็นโรค 

 - อาการ : มี 2 รูปแบบ คือ ฝีดาษแห้ง จะพบตุ่มนูนในบริเวณที่ไม่มีขนปกคลุม เช่น หงอน เหนียง ใบหน้า รอบดวงตา หรือหน้าแข้ง สัตว์จะซึม เบื่ออาหาร ต่อมาตุ่มจะใหญ่ขึ้น กลายเป็นสะเก็ดสีด าหรือน้ำตาลและมีการลอกหลุดเหลือแต่แผลเป็น อีกรูปแบบหนึ่งคือ ฝีดาษเปียก จะพบตุ่มในช่องปาก ลิ้น หลอดอาหารกระเพาะพัก ถุงลม ลำไส้ อาการจะรุนแรงกว่าฝีดาษแห้ง 

 - การรักษา : รักษาตามอาการ แยกสัตว์ป่วยออกจากสัตว์ปกติ ให้ยาปฏิชีวนะปูองกันการติดเชื้อแทรกซ้อน 

เป็นโรคที่สำคัญในพระราชบัญญัติโรคสัตว์ พ.ศ. 2499 สามารถติดต่อจากสัตว์สู่คนได้ 

 - สาเหตุ : เกิดจากเชื้อไวรัส อินฟลูเอนซ่า เอ ที่ก่อโรคในสัตว์ปีก นอกจากนี้ ไวรัส อินฟลูเอนซ่า เอ ที่ก่อโรคไข้หวัดใหญ่ในคน และสุกร ก็สามารถติดต่อได้ และสามารถแลกเปลี่ยนสารพันธุกรรมระหว่างเชื้อ กลายเป็นเชื้อสายพันธุ์ใหม่ๆ ที่มีความรุนแรงเพิ่มขึ้นได้ 

 - การติดต่อ : สัมผัสโดยตรงกับสัตว์ปีกที่ป่วยหรือตาย จากสิ่งขับถ่ายของสัตว์ป่วย จากเชื้อที่ปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมและอุปกรณ์เครื่องใช้ และอาจติดต่อจากนกในธรรมชาติที่ติดเชื้อแต่ไม่แสดงอาการให้เห็น 

 - อาการ : ความรุนแรงของอาการป่วยขึ้นกับชนิดสัตว์ สัตว์ในกลุ่มไก่ ไก่งวง นกกระทา จะมีความไวมาก ถ้าติดเชื้อชนิดรุนแรงอาจตายโดยไม่แสดงอาการป่วย หรืออาจพบ หน้าบวม หงอนและเหนียงมีสีม่วงคล้ำ มีจุดเลือดออกที่หน้าแข้ง น้ำตาไหล หายใจลำบาก อาจท้องเสีย ชัก ไก่ตายเกือบ 100 เปอร์เซ็นต์ ถ้าติดเชื้อชนิดไม่รุนแรง จะพบอาการทางระบบทางเดินหายใจอย่างอ่อน  เช่น ซึม มีน้ำมูก จาม กินอาหารและผลผลิตไข่ลดลง ส่วนเป็ด ห่าน นกน้ำและนกบางชนิดมักทนต่อโรค ไม่แสดงอาการป่วย แต่สามารถแพร่เชื้อได้ 

 - การป้องกัน : สิ่งสำคัญที่สุดคือปูองกันไม่ให้สัตว์ปีกติดเชื้อ โดยการจัดการฟาร์มและมีมาตรการสุขาภิบาลที่เข้มงวด ป้องกันไม่ให้สัตว์พาหะเข้ามาในฟาร์ม ใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ และวางมาตรการกักโรคสัตว์ที่นำเข้าใหม่จนพ้นระยะฟักตัวของโรค 

• ในกรณีที่พบสัตว์ป่วย ไม่ควรใช้ยาต้านไวรัส เมื่อพบสัตว์ตายห้ามจับซากด้วยมือเปล่า ควรใช้ถุงมือยาง ถุงมือพลาสติกหรือถุงพลาสติกหนาๆแทน หากสงสัยว่าสัตว์เป็นโรคไข้หวัดนกต้องรีบแจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบโดยด่วน 

• การรักษาในคน : ในคนป่วยที่มีไข้สูงและมีประวัติสัมผัสสัตว์ปีกที่ป่วยหรือตาย ต้องรีบไปพบแพทย์ทันที 

• ตัวเชื้อถูกทำลายได้ง่ายด้วยความร้อน แสงแดดและความแห้ง น้ำยาฆ่าเชื้อกลุ่มคลอรีน ควอเตอรีแอมโมเนียมและกลูตาอาลดีไฮด์ เหมาะสำหรับฉีดพ่นในฟาร์มหรือพาหนะ เชื้อไวรัสจะทนทานขึ้นเมื่ออยู่ในมูลสัตว์ ปนเปื้อนวัสดุรองพื้น หรือปนเปื้อนในน้ำ จึงสมควรกำจัดมูลสัตว์ก่อนใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ 

 โรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย

1. โรคขี้ขาว ( Pullorum disease ) 

- สาเหตุ : เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Salmonella pullorum เชื้อชนิดนี้ ไม่ทนต่อแสงแดด ความร้อน 

ความแห้งแล้ง ยาฆ่าเชื้อธรรมดาสามารถทำลายเชื้อได้ 

 - อาการ : เป็นโรคที่สามารถถ่ายทอดจากแม่ไก่สู่ลูกไก่ผ่านทางไข่ เชื้อจะอาศัยบริเวณรังไข่ ทำให้รังไข่อักเสบ ไข่ที่ฟักออกมาจะมีอัตราการฟักเป็นตัวลดลง ลูกไก่ที่ฟักออกมาได้จะโตช้า โตไม่เต็มที่ และสิ้นเปลืองอาหาร  

อาการในลูกไก่ : ยืนสุมกัน ปีกตก หงอยซึม อุจจาระสีขาวปนเขียว เกรอะกรังรอบๆก้น เบื่ออาหาร  

หอบ และตายที่อายุ 3-10 วัน ถ้าไม่ตายก็จะโตช้า ขนขึ้นไม่เต็มตัว และเป็นตัวนำโรคให้ไก่ตัวอื่นในฝูง 

 อาการในไก่โต : ไม่ค่อยแสดงอาการ แต่จากการทดลองให้เป็นโรคในไก่บ้าน จะพบว่ามีอาการหงอย 

ซึม หงอนและเหนียงสีซีด ท้องร่วง เมื่อผ่าซากพบว่าบริเวณรังไข่มีไข่รูปร่างผิดปกติ สีซีดหรือเขียวคล้ำ เกิดการอักเสบของเยื่อบุช่องท้อง หัวใจขยายใหญ่ มีจุดแข็งสีขาวบนกล้ามเนื้อหัวใจ 

 - การติดต่อ : ไก่ที่เป็นพาหะ ( แพร่ได้ทั้งทางไข่และอุจจาระ ) อุปกรณ์เครื่องมือในเล้าไก่ และสัตว์พาหะ เช่น แมลงวัน 

 - การรักษา :  

• ยาที่ใช้ลดอัตราการตายของลูกไก่  ใช้ยาในกลุ่มซัลฟา เช่น ซัลฟาเมอราซีน ซัลฟาเมธาซีน          ซัลฟาคลินน๊อกซาลิน 

• ยาที่มีสรรพคุณปูองกันและรักษาโรค เช่น ยาฟิวราโซลิโดน 

- การป้องกันและควบคุมโรค 

• แยกสัตว์ป่วยออกมาจากฝูง  

• ทดสอบโรคในไก่อายุ 5 เดือนขึ้นไป เพื่อทราบสถานะของโรค 

• ทำลายซากสัตว์ที่ตายด้วยการเผา 

2. โรคหวัดมีเชื้อ (Infectious coryza หรือ roup) 

- สาเหตุ : เกิดจากเชื้อแบคทีเรียพวก Hemaphillus gallinarum 

- อาการ : มีน้ำมูกเหนียวมีกลิ่น ตาแฉะ หน้าบวม มีแผ่นเหลืองในปาก ไก่จามสะบัด ขนฟู ซึม ไม่ค่อย 

กินอาหาร 

 - การป้องกัน : ให้ฉีดยาปฏิชีวนะตามขนาดที่ระบุ ใช้ยาจำพวกซัลฟาไธอาโซล ซัลฟานาไมด์  

อ๊อกซี่เตตร้าไซคลิน อิริโธไมซิน หรือ สเตรพโตไมซิน และพยายามรักษากรงเลี้ยงอย่าให้อับชื้นหรือฝนสาดเข้าได้ 

โรคเกิดจากปรสิตภายใน 

เป็นโรคที่ก่อให้เกิดการอักเสบของลำไส้อย่างรุนแรงและพบได้บ่อย 

 - สาเหตุ : เกิดจากเชื้อโปรโตซัว ไอเมอเรีย ( Eimeria spp. ) โดยสายพันธ์ที่พบบ่อยมี 3 สายพันธุ์ ได้แก่ ไอเมอเรีย ทีเนลลา ( Eimeria tenella ), ไอเมอเรีย เนคาทริค ( Eimeria necatrix ) และ ไอเมอเรีย อะเซอร์วูลินา ซึ่งจะก่อโรคในลำไส้ที่ตำแหน่งต่างๆกัน ดังนี้ 

• ไอเมอเรีย ทีเนลลา ทำให้เกิดโรคที่ไส้ตัน ( caecum ) ขนาดของไส้ตันหนาขึ้น เมื่อเปิดผ่าจะพบเลือดสดปนกากอาหาร เมื่อล้างกากออกจะพบเยื่อบุลำไส้บางส่วนหลุดลอก พบแผลหลุมและมีเลือดออกทั่วไป 

• ไอเมอเรีย เนคาทริค ท าให้เกิดโรคที่ลำไส้เล็กส่วนกลาง ( jejunum ) โดยจะพบลำไส้บวมขยายใหญ่ขึ้น 5-10 เท่าของขนาดปกติ เมื่อเปิดผ่าจะพบเลือดสดปนกากอาหาร เมื่อล้างกากออกจะพบผนังลำไส้อักเสบ มีแผลหลุมและมีเลือดออกกระจายทั่วไป 

• ไอเมอเรีย อะเซอร์วูลินา พบไม่บ่อย เกิดโรคที่ลำไส้เล็กส่วนต้น ( duodenum ) ขนาดของลำไส้จะขยายใหญ่กว่าปกติ เมื่อเปิดผ่าจะพบเมือกปนกากอาหาร เมื่อล้างกากออกจะพบแถบสีขาวตามแนวขวางของลำไส้คล้ายขั้นบันได 

- อาการ : ไก่ที่ป่วยจะกินอาหารน้อยลง แต่กินน้ำมากขึ้น หงอยซึม ขนยุ่ง ปีกตก ท้องร่วง มีเลือดปนในอุจจาระ โดยมักจะเห็นเป็นสีแดง น้ำตาล หรือแดงเข้ม 

- การป้องกัน  

•  ใช้การจัดการสุขาภิบาลฟาร์มที่ดี เข้มงวดเรื่องการเข้าออกฟาร์มเพื่อปูองกันการปนเปื้อนเชื้อบิดจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่ง 

• สิ่งรองพื้นต้องแห้งไม่เปียกชื้นเพื่อลดจำนวนเชื้อในสิ่งแวดล้อม 

• ใช้ยาป้องกันบิดผสมอาหารให้ไก่กิน 

- การรักษา : การรักษาตั้งแต่ไก่เริ่มป่วยจะได้ผลดี ใช้ยาซัลฟาควินนอกซาลีน หรือซัลฟาเมทาซีน หรือ      แอมโปรเลียม ละลายน้ำหรือผสมอาหารให้ไก่กินประมาณ 7 วัน ให้วิตามินเอและวิตามินเคเพิ่มขึ้นกว่าปกติเพื่อให้ไก่ฟื้นตัวเร็วขึ้น

2. โรคมาลาเรียในสัตว์ปีก ( Avian Malaria ) 

พบมากในพื้นที่ที่มีน้ำขังอยู่รอบๆหรือเลี้ยงบนบ่อปลาจึงทำให้มียุงชุม พบบ่อยในฤดูฝน 

 - สาเหตุ : เกิดจากโปรโตซัว พลาสโมเดียม กัลลินาเซียม ( Plasmodium gallinaceum ) ตัวเชื้อจะไปทำลายเม็ดเลือดแดงของสัตว์ปีก ไม่เกี่ยวข้องกับโรคมาลาเรียในคน 

 - การติดต่อ : ยุงที่มีเชื้อมาลาเรียเป็นตัวแพร่กระจายโรค ไก่จะแสดงอาการป่วยใน 5-6 วัน  

 - อาการ :  

• แบบเฉียบพลัน ไก่จะซึม ไข้สูง โลหิตจางมาก สังเกตจากหงอนและเหนียงจะซีดมาก อุจจาระสีเขียว นอนหมอบ อาจชักก่อนตาย อัตราการตายอาจสูงถึง 80 % 

• แบบเรื้อรัง แสดงอาการไม่ชัดเจน มักพบหงอนซีด อุจจาระสีเขียว ไข่ลด และมีการตายมากกว่าปกติเล็กน้อย 

- รอยโรค : ซากมีสีซีดมาก ตับและม้ามมีขนาดใหญ่และมีสีเข้มขึ้นกว่าปกติ 

- การรักษา :  

• ใช้คลอโรควิน วันแรกให้ 20 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ตอนเช้าและ 10 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ตอนเย็น 3 วันต่อมาให้วันละ 10 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม เตตราซัยคลิน 80 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม แบ่งให้เช้าและเย็น นาน 7 วัน ให้วิตามิน A,B,C เพิ่มขึ้นเพื่อลดภาวะเครียด  และให้ยาบำรุงเลือด เช่น ธาตุเหล็ก 

• เมื่อสงสัยว่าไก่เป็นมาลาเรีย ควรรีบสุ่มเจาะเลือดไก่ผสมสารปูองกันการแข็งตัวของเลือดส่งห้องปฏิบัติการเพื่อตรวจเชื้อ 

 - การป้องกัน : กำจัดยุงและแหล่งเพาะพันธุ์ยุง แต่ไม่ควรพ่นยาฆ่ายุงในเล้าเพราะอาจเป็นอันตรายกับไก่ได้ ควรทำมุ้งรอบเล้าไก่ในฤดูที่มีการระบาดของโรค ( ช่วงเดือนสิงหาคมถึงเดือนพฤศจิกายน ) 

3. โรคลิวโคซัยโตซูโนซิส ( Leucocytozoonosis ) 

พบได้ทั่วไปในประเทศไทย ก่อให้เกิดการตายและผลผลิตไข่ลดลง 

 - สาเหตุ : เกิดจากโปรโตซัว ลิวโคซัยโตซูน ( Leucocytozoon spp. ) ในประเทศไทยพบได้ 2 สายพันธุ์ คือ ลิวโคซัยโตซูน คอลเลอรีไอ ( Leucocytozoon caulleryi ) และ ลิวโคซัยโตซูน ซาบราเซซิ  

( Leucocytozoon sabrazesi ) โดยเชื้อจะเจริญเติบโตได้ทั้งในเม็ดเลือดแดงและเม็ดเลือดขาว 

 - การติดต่อ : มีตัวริ้นเป็นพาหะนำโรค เมื่อไก่ถูกตัวริ้นที่มีเชื้อโปรโตซัวนี้กัด เชื้อจะเข้าไปเจริญเป็นตัวอ่อนระยะต่างๆ ในตัวไก่ มีทั้งระยะที่อาศัยในเม็ดเลือดและในอวัยวะต่างๆ เช่น ปอด ตับ ม้าม ไต กล้ามเนื้อ ซึ่งสามารถมองเห็นเป็นจุดเลือดออกหรือจุดสีขาวบนอวัยวะนั้นๆ  

 - อาการ : ไก่อาจไม่แสดงอาการหรือแสดงอาการโลหิตจาง หงอนและเหนียงซีด ซึม กินอาหารลดลง อ่อนเพลีย หายใจเร็ว ท้องเสีย อุจจาระสีเขียว ไข่ลด เมื่อผ่าชันสูตรซากพบตับและม้ามโต มีจุดเลือดออกที่อวัยวะภายในทั่วไปและอาจพบเม็ดตุ่มสีขาวที่กล้ามเนื้ออกและโคนขา 

 - การรักษา : ถ้าพบว่า ลิวโคซัยโตซูน คอลเลอรีไอ เป็นเชื้อก่อโรค ใช้ยาซัลฟาโมโนเมทธ็อกซีน 1 กรัมต่อน้ า 1 ลิตร ให้กินติดต่อกัน 7 วันและเว้น 3 วัน แล้วให้ต่ออีก 3 วัน แต่ถ้าเป็น ลิวโคซัยโตซูน ซาบราเซซิ ยังไม่มียาที่ได้ผลในการรักษา 

 - การป้องกัน : กำจัดตัวริ้นพาหะโดยทำลายแหล่งเพาะพันธุ์ในแหล่งน้ำรอบโรงเรือนหรือพ่นยาฆ่าแมลงเป็นระยะๆ ลงแหล่งน้ำ หรือ ให้ยากลุ่มซัลฟาผสมอาหารหรือน้ำ เช่น ซัลฟาโมโนเมธ็อกซีน ผสมอาหารอัตราส่วน 50 พีพีเอ็ม ให้กินติดต่อกัน 4-6 เดือน

4. โรค Histomoniasis  

 - สาเหตุ : เกิดจากเชื้อโปรโตซัว ชื่อ Histomonas meleagridis  

 - อาการ : เป็นมากในลูกไก่อายุ 6-24 อาทิตย์ ลูกไก่จะมีอาการซึม ปีกตก คล้ายเป็นหวัด ไม่ค่อยกินอาหาร ตายใน 2-3 วันหลังพบอาการ ผ่าซากจะพบลักษณะเป็นแผลหรือจุดสีขาวหลายแห่งที่ตับ 

 - การป้องกัน : รักษาด้วยยา Furazolibone หรือ Carnibazole และให้ยา Enro ปูองกันโรคแทรกซ้อน ควรทำความสะอาดกรงบ่อยๆ ทำให้พื้นแห้งอยู่เสมอ กำจัดไส้เดือนอย่าให้ไก่กิน เพราะเป็นตัวพาหะและควรถ่ายพยาธิทุก 2-3 เดือน

โรคเกิดจากปรสิตภายนอก 

1. หมัดหน้าไก่ 

 อาศัยอยู่ตามซอกหรือรอยแตก ตามรูหรือพื้นกรง มักเกาะติดบริเวณที่เป็นผิวหนังที่ไม่มีขนปกคลุม เช่น บริเวณหน้าไก่ ดูดเลือดทำให้ไก่รำคาญและซูบผอม  

 - การรักษา : ใช้ยากำจัดพยาธิภายนอกที่มีขายตามท้องตลาดหลายชนิดหลายยี่ห้อ เช่น เนกูวอน ไรทีโนน ดีลคริน ไบติคอล วายวิน เป็นต้น ทำตามคำแนะนำที่ฉลาก และใช้แชมพูกำจัดหมัดสุนัขเช็ดบริเวณที่มีหมัดเกาะก็จะทำให้หมัดตายได้  

 - การป้องกัน : ควรพ่นหรือราดที่กรงเลี้ยงด้วยโดยใช้ยาดีลคริน มาลาไธออน เซฟวิน85 หรือใช้โซดาไฟผสมน้ำ โดยพ่นและรดตามพื้นกรง ผนังกรง หลังคาและตามเศษมูลไก่ฟ้าให้ทั่ว ดูแลพื้นกรงให้แดดส่องถึงและควรทำพร้อมกันทุกระยะและบ่อยๆเพื่อกำจัดวงจรการแพร่ระบาดของไข่ ระยะตัวอ่อนและตัวเต็มวัย 

1. การกักโรค ( Quarantine )  

• ใช้ในกรณีนำสัตว์ตัวใหม่ / ชุดใหม่เข้ามาเลี้ยงในฝูง เพื่อทำการตรวจสุขภาพสัตว์ และสังเกตโรคที่อาจแอบแฝงอยู่ในตัวสัตว์ที่ยังไม่แสดงอาการ และพฤติกรรมของสัตว์ โดยจะทำการแยกสถานที่เลี้ยงสัตว์ชุดใหม่ออกจากสัตว์ชุดเดิม ไม่ให้การติดต่อของโรคจากสัตว์ชุดใหม่ ไปยังสัตว์ชุดเดิม หรือจากสัตว์ชุดเดิม ไปยังสัตว์ชุดใหม่ อุปกรณ์ในการเลี้ยงสัตว์ก็ต้องเป็นคนละชุด เพื่อปูองกันการติดต่อของโรค  

• ระยะเวลาในการกักโรคควรเหมาะสมกับระยะฟักตัวที่นานที่สุดของโรค 

• ระยะเวลาในการกักโรคในสัตว์ปีก 30 วัน  

• ระหว่างกักโรค ควรทำการตรวจหาเชื้ออันตราย เช่น โรคไข้หวัดนก 

• ระหว่างกักโรค ควรเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ปรับและเสริมอาหารให้ถูกกับชนิดของสัตว์ และเป็นการปรับสภาพสัตว์ก่อนนำเข้ามาเลี้ยงในสถานที่ใหม่ 

2. การสุขาภิบาล ( Husbandry ) 

• จัดการด้านความสะอาดทั้งในสถานที่เลี้ยง น้ำ อาหาร ตลอดจนการเก็บอาหารสัตว์ 

• การใช้ยาฆ่าเชื้อที่เหมาะสม และการกำจัดของเสีย เพื่อไม่ให้เกิดการปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะซากสัตว์ หรือของเสียที่ติดเชื้ออันตราย ควรทำการเผาหรือฝังอย่างถูกวิธี 

• หมั่นแยกสัตว์ป่วยออกจากฝูง กรณีพบโรคร้ายแรง ควรพิจารณาทำเมตตาฆาต 

• ควบคุมและกำจัดสัตว์พาหะนำโรค เช่น สุนัข แมว ยุง หนู และแมลงสาบ 

• ควบคุมพาหะที่มาจากบุคคลภายนอก รถขนส่งสัตว์ อุปกรณ์เครื่องใช้ในฟาร์ม ควรแยกกันระหว่างสัตว์ปกติ สัตว์ป่วย และสัตว์ที่เพิ่งนำเข้าฝูง ควรมีบ่อจุ่มฆ่าเชื้อ ทั้งคนและพาหนะ 

3. การป้องกันโรค 

• มีการให้ยาปฏิชีวนะและวิตามินผสมน้ำหรืออาหาร ในกรณีที่อากาศเปลี่ยนแปลง หรือมีการเกิดโรคในพื้นที่ใกล้เคียง 

• สำหรับการทำวัคซีนไก่ฟ้า เนื่องจากยังไม่มีวัคซีนที่ใช้สำหรับไก่ฟ้าโดยเฉพาะ ที่ใช้กันส่วนใหญ่เป็นวัคซีนที่ใช้กับไก่บ้าน ไก่ไข่หรือไก่เนื้อ สำหรับไก่ฟ้ายังไม่มีผลงานวิจัยที่แน่นอน อีกประการหนึ่ง ไก่ฟ้าที่โตแล้วมักจะทำได้ยาก เพราะเวลาจับ ขนไก่ฟ้าอาจหัก หลุดร่วงดูไม่สวยงาม และอาจเกิดการบาดเจ็บได้ แต่หากบริเวณที่เลี้ยงไก่ฟ้าเลี้ยงไก่บ้านไว้ด้วย จะเพื่อใช้ฟักไข่หรืออย่างไรก็ตาม จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องทำโปรแกรมวัคซีนสำหรับไก่บ้าน รวมทั้งต้องกำจัดพยาธิภายในและภายนอกเพื่อป้องกันการติดต่อมายังไก่ฟ้าที่เราเลี้ยงไว้ 

4. การสุ่มตัวอย่างเพื่อตรวจโรค 

• สามารถส่งตัวอย่างสัตว์ป่วยหรือซากสัตว์อย่างน้อย 5 เปอร์เซ็นต์ของฝูงมาเพื่อชันสูตรโรค 

• เก็บซากสัตว์ที่ตายใส่ถุงพลาสติกที่สะอาด มัดปากถุงให้แน่น แช่น้ำแข็งแล้วรีบนำส่งศูนย์ชันสูตรโรคสัตว์ พร้อมทั้งระบุรายละเอียดด้วย เช่น วันเวลาที่สัตว์ตาย ชนิด เพศ พันธุ์ อายุ อาการและความผิดปกติของสัตว์ป่วย เป็นต้น 

• การเก็บตัวอย่างมูลสัตว์ เพื่อตรวจหาไข่พยาธิหรือโปรโตซัว จึงควรเก็บอุจจาระที่ยังสดใหม่ บนพื้นเล้า 2-3 บริเวณ หลายๆห้องในแต่ละเล้าแล้วรวมเป็น 1 ถุงต่อเล้า รัดปากถุงให้แน่น แล้วรีบนำส่งภายใน 24 ชั่วโมง หากไม่สามารถส่งได้ทันทีให้แช่เย็นที่ 4 องศาเซลเซียส หรือเก็บรักษาด้วย 10 เปอร์เซ็นต์ บัฟเฟอร์ ฟอร์มาลิน ปริมาณ 10 เท่าของอุจจาระ 

1. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือ ( ตอนบน ) จ.ล ปาง 

2. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคเหนือ ( ตอนล่าง ) จ.พิษณุโลก 

3. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันตก จ.ราชบุรี 

4. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคใต้ จ.นครศรีธรรมราช 

5. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ( ตอนบน ) จ.ขอนแก่น 

6. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ( ตอนล่าง ) จ.นครราชสีมา 

7. ศูนย์วิจัยและพัฒนาการสัตวแพทย์ภาคตะวันออก จ.ชลบุรี 

8. สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ  กทม. 

9. ปศุสัตว์อำเภอและปศุสัตว์จังหวัด 

การสังเกตอาการป่วย

1. ซึมหงอย                                                               8.ขี้มูก ขี้ตา

2. เบื่ออาหาร / ไม่กินอาหาร                                     9. ขอบตาบวม

3. ผอม                                                                    10.ขี้ติดก้น

4. ซุกกับพื้น                                                              11. ขนแตกปลาย

5. ปีกตก                                                                   12. นิ้วขางอ

6.แยกตัว                                                                   13. มูกเลือด

7. พองขน                                                                   14. มูกเลือด ตุ่มฝีหนอง